Ferrol é unha cidade marcada pola importancia estratéxica da ría para defenderse das ameazas de invasión. Na súa costa estableceuse un triángulo defensivo composto por tres fortificacións, San Felipe, na marxe ferrolá; A Palma en Mugardos; e San Martiño, en Ares, hoxe desaparecido.

No século XVI, Felipe II mandou aos seus enxeñeiros a estudar a recortada costa ferrolá para situar unha serie de construcións defensivas para a Armada do reino. O conxunto que formaba esta tríada, en forma de funil, permitiu unha defensa eficaz da ría ante os ataques inimigos. Ademais, durante o século XVIII, unha grosa cadea unía os castelos de San Felipe e San Martiño, reforzando o seu carácter defensivo. Sen embargo, a cidade foi testemuña de diferentes intentos de ataque por tropas estranxeiras, que foron frustrados polo gran sistema defensivo instalado na ría.

O actual castelo de San Felipe é o resultado dunha remodelación levada a cabo no século XVIII. Esta obra considérase un exemplo de batería abaluartada, cun deseño que conta cunha zona de canóns dirixidos ao mar e outra área con baluartes, unhas estruturas que sobresaen da muralla e que reforzan o seu carácter defensivo.

Para coñecer este castelo é posible facelo cunha visita guiada, na que o estudantado poderá achegarse a esta parte do pasado de Ferrol. No interior da torre hai dúas exposicións permanentes, unha sobre a evolución da defensa na ría, e outra con contidos e información relevante sobre o castelo.
Á fortificación é posible chegar por terra ou mar, sendo un percorrido en lancha pola ría outra forma moi interesante de coñecer estas e outras construcións, tales como os asteleiros ou o Arsenal Militar.
Ademais, durante o verán e a Semana Santa se organizan tours teatralizados coa vestimenta que os soldados utilizaban no século XVIII.

O Museo Naval mostra a histórica relación entre Ferrol e a Armada española. Está situado no edificio do primitivo Arsenal, onde se atopaba o antigo cárcere de San Campio, proxectado en 1765 por Julián Sánchez Bort.

En 1810 a fragata Madalena naufragou e quedou somerxida baixo as augas de Viveiro. Vaixelas, munición, armas ou instrumentos de navegación rescatados son algunhas das pezas que se atopan nas estancias deste museo, que naceu co propósito de gardalas e mostralas ao público.

Foi ampliando os seus fondos considerablemente con diferentes elementos da Armada Española, como armamento, aparellos de navegación e cartografía ou bandeiras. Actualmente exhibe arredor de 2.600 pezas que mostran a historia da Armada e diferentes curiosidades sobre a vida no mar.
Un dos grandes atractivos do museo é a súa colección de áncoras de distintas épocas, única no mundo. Ademais, conta con maquetas de gran formato de embarcacións icónicas, como as carabelas de Colón, o buque-escola Galatea ou o navío San Carlos Real de España.

Algunhas das estancias do antigo cárcere aproveitáronse para recrear escenas da vida cotiá dos mariñeiros do século XVIII, como é o caso das cociñas, onde se mostra como era a alimentación durante as navegacións. Os escolares tamén poden coñecer neste museo como eran as enfermarías da época, así coma descubrir as curiosidades que agochan obxectos como a medalla que Hitler lle concedeu ao cruceiro Canarias, ou a cadeira que usaba Franco para pescar desde o iate Azor.

Para seguir afondando na historia do sector naval, Ferrol posúe un Museo da Construción Naval (Exponav), unha visita moi interesante para realizar co alumnado. A institución dispón de itinerarios guiados adaptados segundo a idade e obradoiros cos que aprender conceptos básicos de flotabilidade ou realización de nós mariñeiros, entre outras actividades.

Entre as novidades, este espazo conta coas “guíaventuras”, unha serie de percorridos a través de pistas no teléfono móbil, sen necesidade de descargar ningunha aplicación. Hai dous niveis de dificultade diferentes, un máis adecuado para nenos e nenas pequenos e outro para mozos e adultos.

O museo, situado nun inmoble do século XVIII no coñecido como Arsenal dos Diques e que funcionaba como ferrerías para a Armada, conserva a súa estrutura orixinal. Alberga numerosos elementos que permiten coñecer a historia da construción naval na localidade, un sector de gran importancia para Ferrol. Tras a enorme caderna que dá a benvida aos visitantes, hai unha multitude de pezas moi interesantes de coñecer. Destacan por exemplo, os restos do casco da fragata Madalena, afundida en Viveiro en 1810; dúas cámaras que mostran o interior dunha nave do século XVIII e outra moderna para observar as diferenzas entre ambas ou a reprodución dunha antiga ferrería.

Esta colección de grande envergadura, é o retrato da evolución da enxeñaría de construción naval, desde a carpintería de ribeira ata os máis modernos estaleiros. Para facer unha excursión escolar, as visitas guiadas e os recursos didácticos que facilita o propio museo achegarán de xeito sinxelo todo o que hai que saber sobre os funcionamento dos barcos.